بررسی انتقادی دیدگاه ملاصدرا در تبیین سازگاری علم پیشین الهی و اختیار انسان

Authors

توکّل کوهی گیگلو

abstract

ملاصدرا، از سویی با استناد به قاعدة «بسیط الحقیقة کُلُّ الاشیاء» و استفاده از اصل تشکیک خاصّ در وجود، علم تفصیلی پیشینی حقّ تعالی را اثبات می کند؛ و از دیگر سو، گاه مختار بودن انسان را مساوق با مرید بودن او، و گاه نیز با اتّکا به همان قاعدة «بسیط الحقیقة» ـ که علّیت را در قالب تجلّی تحلیل می¬کند ـ مرادف با فاعلیّتی هم-عرض با خداوند معنا می¬کند. در این نظام فلسفی، تعارض میان علم پیشین الهی و اختیار انسان، با عنایت به فعلی بودن علم الهی ـ و نه انفعالی بودن ـ و نیز تعلّق علم الهی به فعلِ مسبوق به اختیار انسان مرتفع می¬شود. اما به نظر می¬رسد که مقدمات و راه¬حلّ مختار صدرالمتألهین چندان کارآمد نیست

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

اختیار انسان و علم پیشین الهی

علم پیشین خداوند و چگونگی پیوند آن با اختیار، از جمله مسائلی است که از دیر باز در کلام و فلسفه‌اسلامی و نیز در کلام و فلسفه مسیحی‌ و یهودی مطرح بوده است. برای حل مشکل چه در جهان غرب و چه در جهان اسلام، راه‌های گوناگونی پیموده شده است. در این مقاله مهم‌تریناین راه‌ها مورد بحث قرار خواهد گرفت و خواهیم دید در زمانه ما کدامیک از اندیشمندان از چه راه حلی دفاع می‌کنند و نقاط قوت و ضعف هر یک از این رو...

full text

اختیار انسان و علم پیشین الهی

علم پیشین خداوند و چگونگی پیوند آن با اختیار، از جمله مسائلی است که از دیر باز در کلام و فلسفه اسلامی و نیز در کلام و فلسفه مسیحی و یهودی مطرح بوده است. برای حل مشکل چه در جهان غرب و چه در جهان اسلام، راه های گوناگونی پیموده شده است. در این مقاله مهم تریناین راه ها مورد بحث قرار خواهد گرفت و خواهیم دید در زمانه ما کدامیک از اندیشمندان از چه راه حلی دفاع می کنند و نقاط قوت و ضعف هر یک از این روی...

full text

سازگاری درونی اندیشه ابن سینا و توماس آکوئیناس درباره رابطه علم پیشین الهی و اختیار انسان

موضوع رساله با عنوان "سازگاری درونی اندیشه های ابن سینا و آکوییناس در علم پیشین الهی و اختیار انسان" به دنبال امکان سازگاری ای است که بتواند در عین باور به این علم پیشین به نحو کلی نزد این دو متفکر، مدافع حفظ اختیار انسان نیز باشد تا اصل مسوولیت و تکلیف نیز در حوزه عمل انسانی معنادارگردد. بدیهی است که ارتباط علم پیشین الهی و پیوند آن با عنصر زمینی عملکرد انسان و حفظ اختیار، نقش عوامل طبیعی و ح...

روی کرد مولینیسم به مسئله ی سازگاری علم پیشین الهی و اختیار انسان

راه حلی که فیلسوف یسوعی اسپانیای در قرن شانزدهم میلادی برای مسئله ی ناسازگاری علم پیشین الهی و اختیار انسان (جبرگرایی الهیاتی) ارائه کرده بود، در فلسفه ی دین معاصر احیا شده و به طور وسیعی مورد توجه فیبسوفان دین قرار گرفته است. این راه حل احیا شده که به مولینیسم شهرت یافته است از نظریه ای موسوم به نظریه ی علم میانی خداوند استفاده می کند تا با ارائه ی مدل ممکنی نشان دهد که مختار بودن انسان ها و ع...

15 صفحه اول

رابطه قضا و قدر با علم پیشین الهی و جبر و اختیار از دیدگاه صدرالمتالهین

یکی از مسائلی که در ادیان آسمانی و بخصوص دین مقدس اسلام در زمینه خداشناسی مطرح شده و متکلمین و فلاسفه الهی به تبیین عقلانی و فلسفی آن پرداخته‌‌اند، مسأله «قضا و قدر» است که یکی از پیچیده‌ترین مسائل الهیات به شمار می‌رود و محور اصلی غموض آن را رابطه آن با اختیار انسان در فعالیت‌های اختیاریش تشکیل می‌دهد؛ یعنی، چگونه می توان از یک سوی به قضا و قدر الهی معتقد شد و از سوی دیگر اراده آزاد انسان و نق...

full text

رابطه علم الهی و اختیار انسان در فلسفه ملاصدرا

چکیده یکی از مسائلی که فلاسفه در مورد آن اختلاف نظر داشته اند، علم خداوند به ذات خود و به ممکنات است. علم الهی به ماسوا در مرتبه ی ذات از سوی برخی مستلزم جبر در افعال انسان و منافی با اختیار او دانسته شده است. ملاصدرا با تکیه بر اصالت و تشکیک وجود و نیز قاعده ی «بسیط الحقیقه» اثبات می کند که خداوند به عنوان وجود کامل، دربردارنده ی جمیع حقایق هستی بوده و فاقد هیچ کمالی نیست، از طرفی چون به ذات...

15 صفحه اول

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

Publisher: دانشگاه امام صادق (ع)

ISSN 2228-6578

volume 11

issue 1 2013

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023